De laatste jaren is het op zijn zachtst gezegd interessant geweest om het nieuws bij te houden. Een ongekende Amerikaanse verkiezing, de Brexit, aardbevingen en uitbraken van virussen hebben online en in de bladen voor spannende koppen en interessante artikelen gezorgd.
Maar soms was de waarheid ver te zoeken en werden allerlei feiten aangedikt of uit het verband gehaald en kreeg je nepnieuws of fake news, wat verhalen zijn die nauwkeurig leken maar eigenlijk ronduit nep of verzonnen waren.
Hoewel fake news al net zo lang als echt nieuws bestaat, zie je dankzij de manier waarop we informatie tot ons nemen de laatste tijd wel veel meer fake news voorbij komen. Volgens Pew Research Center lezen mensen onder de 50 jaar de helft van de nieuwsberichten, die ze online bekijken. En mensen onder de 30 jaar bekijken het nieuws online twee keer zo vaak als op TV.
WAAROM GAAT FAKE NEWS VIRAAL?
Duizenden mensen verspreidden deze nepverhalen. Maar waarom? Misschien omdat opvallende krantenkoppen in onze feeds op de social media het voor ons gemakkelijker maken om content te delen dan het te evalueren of zelfs maar te lezen. Dit creëert een virale storm van soundbites zonder echte content.
Een andere bijdragende factor is volgens Pew Research de confirmation bias (de bevestiging). Mensen accepteren eerder informatie die hun overtuigingen bevestigt en verwerpen informatie die dat niet doet.
Maar het resultaat van al deze verkeerde informatie is niet alleen maar onwetendheid. Het kan ook ernstige gevolgen hebben.
In het geval van #pizzagate besloot een man die beschuldigd werd van van kindermishandeling ‘zelf op onderzoek uit te gaan’. Hij besloot om zichzelf met verschillende wapens te bewapenen, naar het in het nepverhaal genoemde restaurant te gaan, een schot te lossen (gelukkig raakte niemand gewond) en omstanders bang te maken. In dergelijke gevallen kan het dus echt ernstige gevolgen hebben.
Als de afgelopen twee jaar een indicatie zijn geweest, belooft volgend jaar een roerig nieuwjaar te worden. Dus moeten we onszelf verdedigen tegen dit soort fake news. Het bijhouden van goed en slecht nieuws vereist van ons, als lezers, dat we wat onderzoek doen. In dit artikel geven we je tips:
LATEN WE KRITISCH WORDEN: DRIE TIPS VOOR HET HERKENNEN VAN NIEUWS
Onderzoek de geloofwaardigheid van de uitgever
Zou de publicatiesite voldoen aan de academische normen voor citeren? Het feit dat een site populair is onder je vrienden, betekent niet dat de content ook correct is.
Wat is de domeinnaam? Wees op je hoede voor ongebruikelijke domeinnamen zoals ‘.com.co.’ Een domein van het tweede niveau zoals ‘abcnews’ kan geloofwaardig lijken. Maar houd er rekening mee dat abcnews.com.co een andere en onwettige site is.
Wat is het standpunt van de publicatie? Lees het gedeelte ‘Over ons’ voor meer inzicht in de uitgever en de mensen achter de site. Onderzoek ook of het geen satirische nieuwssite is zoals the Onion.
Wie is de auteur? Heeft hij of zij nog iets anders gepubliceerd? Wees op je hoede als de auteur geen echte naam opgeeft, een beroemdheid is die schrijft voor een niet zo bekende site of als de contactgegevens van de auteur een G-mailadres zijn.
Besteed aandacht aan de kwaliteit en de actualiteit
Merk je spellfooten op [grapje], ALLEMAAL HOOFDLETTERS of dramatische interpunctie?!?!?! Als dat zo is stop dan maar met lezen. Gerenommeerde bronnen laten al hun stukken proofreaden en controleren op grammaticale fouten.
Is het verhaal actueel of is het al eerder ergens geplaatst geweest? Zorg ervoor dat het geen ouder verhaal is dat uit zijn context is gehaald.
Controleer de bronnen en de citaten.
Hoe heb je het artikel gevonden? Als de content is weergegeven in je feed voor social media of is gepromoot op een website die bekendstaat om clickbait, geloof het dan niet. Zelfs als de informatie door een vriend is gedeeld, moet je de onderstaande stappen volgen om de geloofwaardigheid van de uitgever te kunnen onderzoeken.
Wie wordt er wel of niet geciteerd en wat zeggen ze? Als je een opvallend gebrek aan citaten en bijdragende bronnen opmerkt, met name over een complexe kwestie, is er echt iets mis. Geloofwaardige journalistiek wordt gevoed door het verzamelen van feiten, dus een gebrek aan onderzoek betekent waarschijnlijk ook een gebrek aan op feiten gebaseerde informatie.
Is de informatie ook beschikbaar op andere sites? Als dit niet het geval is, is het zeer waarschijnlijk dat de journalistieke jury nog steeds niet weet of deze informatie geldig is. Databases van de bibliotheek zijn geweldige hulpmiddelen om de geloofwaardigheid van informatie te bevestigen. Bekijk de lijst met openbare bronnen van bijvoorbeeld de Harvard Library eens.
Kun je omgekeerd zoeken naar bronnen en afbeeldingen? Door geciteerde bronnen te controleren, kun je bevestigen dat de informatie correct is toegepast en niet is gewijzigd om te voldoen aan het standpunt van de auteur. Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor afbeeldingen. In een tijdperk van photoshop-magie kun je niet altijd geloven wat je ziet.
